Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бойынша дөңгелек үстел

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бойынша дөңгелек үстел 
2018 ж. 23 сәуір 
Терминология
Сыбайлас жемқорлық термині латын тілінен шыққан "соггитреге" сөзі мағынасы бойынша "мемлекет ағзасының, қоғамдық қатынастардың бұзылуы" дегенді білдіреді, "сатып алу" терминінің мәні ретінде - әдетте лауазымды адамның өз биліктік өкілеттіктерін және оған сеніп тапсырылған құқықтарын алдау, қорқытып алу, сөзбұйдаға салу жолымен, заңнамаға және моральдық нормаларға қайшы келетін пайдалануын білдіретін термин. Қазақстан үшін сыбайлас жемқорлықты жеңу мемлекеттік саясаттың басты бағыттарының бірі болып табылады. Сіз Жастар сыбайлас жемқорлықты қоса алғанда, жалпыға ортақ проблемаларды шешу үшін қажетті білімге ие боласыз. Сіз сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресуге негізделген қызығушылық бар. Көп жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қоғамда екі басты тұлға - Үкімет пен жеке сектор тартылған. Әдетте, азаматтар сыбайлас жемқорлықтың басты құрбаны болады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес үшін қоғамның барлық топтарының жүйелі күш-жігері қажет.
Сыбайлас жемқорлықтың жіктелуі
Қазақстан Республикасының "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Заңы Сыбайлас жемқорлыққа келесі анықтама береді-бұл "...мемлекеттік функцияларды орындайтын адамдардың, сондай-ақ оларға теңестірілген адамдардың лауазымдық өкілеттіктерін және олармен байланысты мүмкіндіктерді пайдалана отырып, жеке өзі немесе делдалдар арқылы заңда көзделмеген мүліктік игіліктер мен артықшылықтарды қабылдауы не мүліктік пайда алу үшін олардың өз өкілеттіктерін өзгеше пайдалануы. Егер сыбайлас жемқорлық қарапайым тілмен айтатын болсақ, бұл қызмет жағдайын жеке мақсатта пайдалану. Сыбайлас жемқорлық көріністерінің бірі пара болып табылады.
Пара деген не? Бұл лауазымды адамның басқа тұлғадан өзі атқаратын лауазымына байланысты қандай да бір қызметтер көрсетілетін ақша немесе өзге де игіліктер алуы. Бұл ретте аталған ақша мен игіліктерді әрдайым пара алушы ала алмайды, көбінесе олар оған жақын адамдарға немесе жалған ұйымдарға берілуі мүмкін. Пара болуы мүмкін:
Заттар - ақша, оның ішінде валюта, банктік чектер және бағалы қағаздар, бағалы металдар мен тастардан жасалған бұйымдар, автомашиналар, пәтерлер, саяжайлар және қала сыртындағы үйлер, Тамақ өнімдері, тұрмыстық техника мен аспаптар, Басқа да тауарлар, жер учаскелері және басқа да жылжымайтын мүлік.
Қызметтер мен пайда-емдеу, жөндеу және құрылыс жұмыстары, Санаториялық және туристік жолдамалар, шетелге сапар, ойын-сауық және басқа да шығындарды төлеу тегін немесе төмендетілген құны бойынша
Сыбайлас жемқорлық неге қауіпті?
Көптеген адамдар пара беруді және сыбайлас жемқорлықты пайдалы немесе қалай болғанда да, өзіне зиянды құбылыс ретінде қарастырады:
- "Бұл жерде не жаман? Мен көп төледім, бірақ техникалық байқаудан еш қиындықсыз өтіп, уақыт үнемдеді".
- "Диплом алып, ұлын беделді жұмысқа салды". Бұл кімге жаман?".
Сайып келгенде, бұл барлық үшін ғана емес, "жаман", сондай-ақ әркім үшін қауіпті, өйткені заң күші, ол әділетсіз, егер, ол кез келген адамды сындыра алады және депрессия мен иеліктен шығаруға әкелуі мүмкін.
Талқылап көрейік. Біз әр түрлі салықтарды төлейміз. Алайда мемлекетке табыстың белгілі бір бөлігін бере отырып, біз ол әлеуметтік қызметтерді: тегін білім беру, денсаулық сақтау, инфрақұрылым құру, қауіпсіздікті қамтамасыз етуді іске асыруды қамтамасыз етеді деп болжаймыз. 
Сыбайлас жемқорлық қоғамға зиян келтіріп қана қоймай, нәтижеге кепілдік бермейтінін ұмытпаңыз! Өйткені сыбайлас жемқорлық схемасында көп бере алатын адам жеңеді.  Бірақ сыбайлас жемқорлық іс-әрекетімен айналысу адамның өзі мен оның жақындарының санасына, дүниетанымның деформациясына сөзсіз зиян әкелетіні қорқынышты.
Өзектілігі қарсы күрестің және осы әлеуметтік қауіпті құбылыс негізделген бірқатар мән-жайлар
* сыбайлас жемқорлық азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының елеулі бұзылуына әкеледі;
* сыбайлас жемқорлық қылмыстарының субъектілері, әдетте, жоғары қоғамдық жағдайға ие;
* ақыл-ой жасау тәсілдері; бұл құбылыс әртүрлі жағдайларға бейімделеді, үздіксіз түр өзгере және жетілдіре отырып;
• осы әрекетпен келтірілген үлкен материалдық және моральдық залал; 
* сыбайлас жемқорлық тек жасырын ғана емес, сонымен қатар келісімдік сипатқа ие, ол, әдетте, шағымға әкеп соқпайды, өйткені кінәлі тараптар заңсыз мәміледен өзара пайда алады;
* сыбайлас жемқорлық әрекеттері әдетте Мемлекеттік қызметтің күрделі ерекше және құпия түрлерінде жасалады, онда кәсіпқойлықты түсіну қиын;
* сыбайлас жемқорлық мемлекеттік аппараттың беделін айтарлықтай төмендетеді, оның беделіне нұқсан келтіреді;
* көрсетілген құбылыс мемлекеттік билік құрылымдарында тез таралады;
* мәні бойынша, заңмен қорғалатын барлық қоғамдық қатынастар сыбайлас жемқорлық лауазымды адамдардың қылмыстық іс-әрекетінің объектісі бола алады. 
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруға бола ма?
Қазіргі әлемде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту бойынша жұмыстар үздіксіз жүргізілуде және үнемі жетілдірілуде. Әлемде барлық елдер үшін оңтайлы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес механизмдерінің бірегей жиынтығы жоқ. Әрбір ел қабылдаған сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес бойынша әдістер жиынтығының ерекшелігі тек саяси және экономикалық тұрақтылыққа ғана емес, әдет-ғұрып пен дәстүрлерге, діни ерекшеліктер мен құқықтық мәдениет деңгейіне, сондай-ақ алып отырған аумақтың алаңына, тығыздығына, халық санына да байланысты.
Осыған байланысты, 2014 жылғы 26 желтоқсанда Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа стратегиясы бекітілді.
Стратегияның мақсаты мемлекеттің сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатының тиімділігін арттыру, сыбайлас жемқорлықтың кез келген көріністеріне "мүлдем төзбеушілік" ахуалын құру арқылы барлық қоғамды сыбайлас жемқорлыққа қарсы қозғалысқа тарту және Қазақстанда сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету болып табылады.
Стратегияда айқындалған сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың түйінді бағыттары:
• Мемлекеттік қызмет саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл;
* қоғамдық бақылау институтын енгізу;
* квазимемлекеттік және жеке сектордағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл;
• құқық қорғау және сот органдарында сыбайлас жемқорлықтың алдын алу;
* сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін қалыптастыру;
* сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша халықаралық ынтымақтастықты дамыту • 
 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметті жүзеге асыруға уәкілетті мемлекеттік органдар 
Ел тәуелсіздігінің алғашқы күндерінен бастап Мемлекет басшысы біздің барлығымыздың бір қамқорлығымыз - Қазақстан халқының әл - ауқаты және Бір мақсат-Отанымыздың гүлденуі екенін әрдайым атап көрсетеді. Бүгінгі күні біздің халқымыздың бірлігі мен елдегі тұрақтылықтың арқасында экономика өсіп, тиісінше азаматтардың әл-ауқаты жақсаруда.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес негізінде жүзеге асырылады:
* заң мен сот алдында барлығының теңдігі;
• мемлекеттік органдардың қызметін нақты құқықтық регламенттеуді, мұндай қызметтің заңдылығы мен жариялылығын, оған мемлекеттік және қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету;
• жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін, сондай-ақ мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық, саяси-құқықтық, ұйымдық-басқару жүйелерін қорғау басымдығы;
• жеке және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарының зиянды салдарын жою және алдын алу;
* сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарға қарсы күреске жәрдемдесетін азаматтардың жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету және көтермелеу;
• мемлекеттің мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілетті адамдардың және оларға теңестірілген адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауы, аталған адамдар мен олардың отбасыларына лайықты өмір сүру деңгейін қамтамасыз ететін жалақы (ақшалай үлес) мен жеңілдіктер белгілеу;
• кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеуге, сондай-ақ оған бақылау мен қадағалауды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға өкілеттік беруге жол бермеу;